Suziriak Burnikurutzeko ekialdeko orratz ikusgarrian.
Traductor al catalá, galego, castellano, english traslator, traducteur française.
Mendietako orratzek badute zerbait berezia, naturaz gaindikoa, magikoa edo mitologikoa. Harkaitzezko formazio luze hauek, behatz estuetan bihurtuak, zerura luzatzen dira, mendiak izarrak ukitu nahiko balitu bezala, mundu lurtiarrak zerutiarretik zerbait baduela gogoratuz. Honegatik ez da harritzekoa haitz hauek sinesmen iturri izana eta mendetan zehar mendizale eta eskalatzaileak erakarri izana. Nork ez du amestu orratz hauetako baten puntan zutik egotea grabitatearen indarrari desafioa eginez?
Euskal Herrian orratzak eskalatzearen aitzindarietako bat Juan San Martin izan zen, Arartekoa izatera iritsiko zen berbera. Pyrenaica aldizkariko hemerotekan sakontzea besterik ez dago berak Euskal Herrian sakabanatutako orratz kontaezinen eskaladen gainean egindako kronikez eta krokisez gozatu ahal izateko. Juan San Martinek utzitako ondare zabal eta aberatsa askorentzat inspirazio iturri izan da proiektu berriak amestu, diseinatu eta betetzeko garaian; kronika hau honen adibide izan daiteke.
Hainbat urtetan Aizkorri eta Aratzeko kanaletako eskaladetan ikusi eta ikasi dugun gauzetako bat izan da Aizkorriko mendilerroko ipar-horma orratzetan aberatsa dela. Ez dira gutxi topatu ditugun orratzak, gehienak txikiak badira ere. Honek, San Martinen kronikak irakurtzearekin batera, proiektu bat amestera eraman gintuen: eta guretzat Aizkorriko orratzik ikusgarrienak eta berezienak direnak eskalatzen baditugu?
Zailena, zein orratz eskalatuko genituen aukeratzea izan zen, asko baitira urtetan zehar topatu ditugunak. Honetarako hiru aspektu kontutan hartu genituen: orratzaren tamaina (handia bazen, hobe), estetika eta harkaitzaren kalitatea, Aizkorriko harkaitzaren kalitatea orokorrean ez delako ona. Honen ondorioz hiru orratz aukeratu genituen “bakarrik”: Aizkorriko Gurutzeko hego-ekialdeko orratza, Irauleko orratza eta Burnikurutzeko ekialdeko orratza.
Kuriosoa bada ere, hiru orratzetatik eskalatu genuen lehenengoa (nire kasuan "eskalatu" baino "igo" izango litzateke aditzik egokiena) Iraulekoa izan zen, hiruetatik zailena, eta Mirenek, Josebak eta Jonek 2020ko ekainean oparitu zigutena. Eta a zer nolako opari zoragarria!! Beti egongo naiz hirukote honi eskertua. Orratz honek gainera, aukeraketarako kontutan hartu genituen hiru aspektuez gain bazuen beste bat: bertara igo zen lehena Juan San Martin bera izan zen, I. Larreategui eta P. Aguirregomezcortarekin “tirolina” bat erabiliz, 1955ko apirilaren 8an.
Asier, Leku eta hiruok Irauleko orratzaren puntan. Argazkia: Jon Garate.
Urtebete beranduago, Aizkorriko Gurutzeko hego-ekialdeko orratzaren txanda iritsi zen. 2021eko urrian, Ikerrek, Asierrek eta hiruok orratz hau eskalatzeko zortea izan genuen, baita lehendik eskalatua izan zela baieztatu ere, nahiz eta lehen eskalada nork edo nortzuk burutu zuten oraindik ez dugun topatu.
Asier eta Iker Aizkorriko Gurutzeko hego-ekialdeko orratzaren puntan.
Proiektua amaitzeko Burnikurutzeko ekialdeko orratza eskalatzea falta zitzaigun. Orratz honi 2011ko martxotik nion begia botata, Burnikurutzeko ipar-horma Josurekin eskalatu nuen alditik. Burnikurutzeko ekialdeko orratza Zegamako tren-geralekutik Andraitzeko lepora doan bidean goazenean nabarmen ikusten den orratz bat da, animali erraldoi baten buruaren itxura duena. Zein animali? Hori norberaren irudimenari uzten diot, hortan ez baikara sekula ados jarri, jejeje. Ekialdetik begiratzen diogunean orratzaren ikusmira ikusgarria da oso, liluragarria, zotina kentzen duen horietakoa.
Gure proiektuko hiru orratzetatik hau izan zen eskalatzen saiatu ginen lehenengoa, 2019ko urrian hain zuzen ere. Urriko egun hartan Asier eta biok bertaraino hurbildu ginen arren, eskalada bertan behera utzi behar izan genuen.
2019ko urrian egindako bisitan. Argazkian, orratza ekialdetik ikusita.
Egun hartan batera eta bestera zebilen haize hotzak izoztu gintuen. Baina orratzaren puntara igoz gero bertatik rappel bat muntatzeko aukerarik gabe geratzea zen beldurtu gintuena: nondik, nola eta nora jaitsiko ginen? Beldur hau izan zen azkenik eskalada bertan behera uztea behartu gintuena. Baina antzutzat hartu daiteken saialdi honetatik ez ginen esku-hutsik itzuli: Eskalada-bideak ekipatzeko erabiltzen den materiala ekarri beharko genuela jabetzeaz gain, orratzera igotzeko punturik ahulena aurkitu genuen: hego-horman itsatsia duen orratz txikiago bat, menhir erraldoi baten itxura duena; honen gainetik orratzera pasatuz gero eskalada erraza izango zela pentsatu genuen. Hain erraza izango zen? Galdera honi erantzuteko beste bost urte igaroko zuten.
Asier orratza igotzeko punturik ahulena aztertzen.
BIDEAREN DATU BATZUK
- Luzera: 20 metro.
- Luze kopurua: 1.
- Nork irekia: Ez dugu honen inguruko daturik aurkitu.
- Zailtasuna: IV.
- Orientazioa: Ipar-ekialdea. Orratza haize-leku bat denez, hau kontutan hartu beharko dugu egun hotz batean hurbiltzen bagara.
- Ura: Zegamatik igoz gero Itzubiagako iturrian. Arantzazutik igoz gero Urbian.
- Hurbilketa: Zegamatik Burnikurutzera doan ohiko bidea jarraituko dugu Itzubiagako iturriraino. Hemendik gora Zegama-Aizkorri maratoiaren arrasto horiak jarraituko ditugu Andraitzeko lepora iritsi aurretik bidea utzi eta Burnikurutzera igotzeko. Gailurretik mendebaldera jaitsiz (II, kontuz bustia badago) orratzaren oinera iritsiko gara.
- Jaitsiera: 15 metro inguruko rappel bat eginez.
- Eramandako materiala: 30 metroko bi soka, luzera ezberdineko 4-5 express, Totem sorta eta zinta-uztai bat bilgunea muntatzeko. Goiko bilgunea harkaitz-zubi batetik pasatako soka batez indartutako uztaidun parabolt batekin osatuta dago.
- Eskalada-bidea eskalatzeko pasatako denbora: Hogei minutu inguru.
BIDEAREN KROKISA
Krokis zehatza.
DESKRIBAPENA
- Rekristo, hau da pixue!!! – Bota nion Asierri Itzubiagako iturrira iritsi ginenean.
- Bai, gaur kargauta goaz.
Ez genion zoriari ezer utzi nahi; honegatik eskalatzeko eramaten dugun ohiko materialaz gain motxiletan denetatik generaman: paraboltak, uztaidun paraboltak, hormak garbitzeko hainbat gailu, taladroa, brokak, soka-pusketak, guraizeak, etab. Guztira hamar kilotik gora eramango genuen bakoitzak, jejeje.
Iturritik aurrera bidearen erdia geratzen zitzaigula bagenekienez, pausuak poliki emanez jarraitu genuen, lurrera begira, Aste Santuan nazarenoz jantzita doazenen moduan, motxilen pisuak eragindako gurutze-bidea ahalik eta duinen ibiliz. Baina oraingoan kukuaren kantuak prozesioaren tronpeten oihartzuna ordezkatu zuen.
- Aurten kukue entzuten deten lehen aldie ta diruik ez dauket – esan zidan Asierrek belarriak eskuekin estaliz.
- Buffff!!! Asunto txarra orduan, jejeje – erantzun nion irribarretsu.
Orratza lehen aldiz ikusteak indarberritu gintuen. Ordu pare bat beranduago bere puntan izan nintekela pentsatzeak zirrara berezi bat piztarazi zidan urdailean, azteketa garrantzitsu baten bezperan egongo banintz bezala.
Burnikurutzeko ekialdeko orratza lehen aldiz ikusten den unea.
Gertuago. Burnikurutzeko ipar-horma ikusgarria da.
Burnikurutzeko gailurrean dagoen suziri txikira iristeko bi ordu eta erdi nekagarri behar izan genituen. Baina gailurraren mendebaldetik kontu handiz jaisten hasi ginenean eta parez-pare gure Aizkorriko mendi-kutunak ilaran agertu zirenean, haize freskoak berehala eraman zituen igoerako nekeak eta izerdiak. Zenbat abentura bizi izan ditugun mendi horien ipar-hormetan: Arbelaitz, Iraule, eta guztien gainetik Aketegi, mendilerroko punturik altuena.
Burnikurutzeko gailurrean dagoen suziria.
Aldaparen amaierara iristearekin batera gure ezkerrera gaurko helburua agertu zen: Burnikurutzeko ekialdeko orratz ikusgarria.
"... ezkerrera gaurko helburua agertu zen".
Argazki honetan Burnikurutzeko gailurretik orratzaren oinera iristeko jarraitu genuen bidea ikusi daiteke.
Ebakuntza bat prestatzen ari diren zirujauak izango bagina bezala, motxiletatik ateratako materiala lurrean sakabanatu eta eskalatzeko soilik beharko genuena hartu genuen. Bi sokekin eskalatzea adostu genuenez, aurretik zihoanak material gehiago behar izanez gero besteak bietako batetik pasako zion.
Asierrek katu-oinak jartzen zituen bitartean, eskalada hasiko genuen lepo esturaino igo nintzen. Bertan, erdi-kolokan dauden harkaitz batzuen gainean oreka mantenduz, arrail txiki bateko punturik altuenean Totem gorria trabatzea lortu nuen:
- Hola lehenengo metrok "de segundo" eskalauko dituzu, jejeje - bota nion txantxetan.
Lehenengo metro hauek dira eskalada osoko zailenak, baita bertikalenak ere. Arrailari sendo helduz, Asierrek ez zuen arazo handirik izan menhir itxurako orratzera igotzeko (IV). Orratz honen puntan beste Totem bat trabatu ondoren bi orratzen arteko urkilara kontu handiz jaitsi zen, ez duen zailtasunagatik (II), eremu hauskorra delako baizik.
- Hemen harri sueltok dare – esan zidan Asierrek orratz batetik bestera pasa zenean.
Hurrengo metroak ez dira teknikoki zailak (III) baina bai eskalada osoko arriskutsuenak, harri eta harkaitz-soltez estalita daudelako. Minen eremu bat zeharkatzen ariko balitz bezala, Asier zuhurtzia handiz eskalatzen jarraitu zuen. Haize goxoaren erritmoan kulunkatzen ziren soken mugimendu lasaikorra Asierrek hormatik erortzen uzten zituen harkaitzetatik ihes egindako garrasiek apurtzen zuten, pixkanaka metroak irabazten zizkion bitartean. Orratzaren ekialdeko ertzan dagoen harkaitz trinkora iritsi zenean, salbamendu-txalupa bati helduta dagoen naufragoa balitz bezala gorputza altxatuz bertara igo zen (III+).
Orratzaren ekialdetik beste metro pare bat igo zituenean (III), bat-batean gelditu zen:
- Hemendik aurrea errexa da.
Ez zuen denbora asko behar izan azken metroak ibili eta orratzaren puntara iristeko (II).
- Hemen puenterroka bat dau!!! – Oihukatu zidan puntatik zoriontsu.
- Ostia ze ona!!! – Erantzun nion -. Bertatik rappelatzeko modukoa?
- Buenooooo, hainbesterako ez dakit – erantzun zidan -, ea zu igotzen zeanen ze iruitzen zaizun.
Topatu zuen harkaitz-zubi hau eta orratzaren puntan dauden harkaitzen artean trabatu zituen Totem batzuk aprobetxatuz muntatu zuen bilgunea. Rappela nondik egingo genuen oraindik ez genekienez, soketako batetik paraboltekin osatutako bilgune bat muntatzeko beharko genuen material guztia pasa nion badaezpada. Asierrek material hau guztia ordenatzen zuen bitartean argazki-makina hartu eta dantzan jarri nuen.
Asierrek materiala ordenatzen zuen bitartean argazki makina dantzan jarri nuen.
Ikusgarria zen Asier orratzaren punturik altuenean ikustea, zeru urdina ebakiz, katedral bateko orratzik altueneko gargola balitz bezala.
"... katedral bateko gargola balitz bezala".
Ez dakit une hartan zer ariko zen pentsatzen edo sentitzen, ez genuen horren inguruko hitzik esan, baina belarritik belarrira irekita zuen irribarreak adierazten zuena azaleratzeko ez zegoen hitzik esateko beharrik.
"Ikusgarria zen Asier orratzaren punturik altuenean ikustea...".
Asierrek orratzaren punturik altuenean oreka mantentzen zuen bitartean ni batetik bestera nenbilen argazkiak egiten, guretzat hain berezia zen une hura behin eta berriz betikotasunean harrapatu nahian.
"Honelako lekuetan, honelako ikuspegiarekin, zaila da argazki makina lasai uztea".
Orratza eskalatzen hasi aurretik.
Asierri bezala, niri ere lehen metroak iruditu zitzaizkidan zailenak, baita urkilaren ondorengo metroak delikatuenak ere.
Menhir itxurako orratzaren puntan, urkilara jaitsi aurretik.
Asier menhir itxurako orratzaren puntatik ikusita.
Asierren albora iritsi nintzenean zorionez gainezka nengoen. Azkenean hainbestetan amestutako orratz honen puntan geunden biok, proiektu ero honi amaiera emanez. Baina zoriontasunaren erdian bertigo sentsazio batek astindu ninduen bat-batean, ez dakit biok leku txiki eta zorrotz honetan geundelako, ez dakit begiratzen nuen leku guztietara amildegia besterik ikusten ez nuelako. Ez dakit sentsazio honen eraginez izango ote zen, baina puntan dagoen harkaitz-zubia ikusi nuenean uztaidun parabolt batekin indartzea proposatu nion Asierri.
- Puenterrokak aguantauko dula esango nuke baina... - esan zidan Asierrek.
- “Baina” hori ekuaziotik kendu nahi badeu hobe deu parabolt bat jartzea – proposatu nion -, gañea parabolta jartzeko materiala hemen eukita kagada haundie izango zen rappelen istripu bat izatea.
Honela ba, segurtasunaren mesedean, azkenean orratzaren hego-horman uztaidun parabolt bat jarri eta harkaitz-zubia eta parabolta soka batekin lotu genituen.
Asier izan zen orratza rappelatu zuen lehena, bere asmoa niri argazkiak egtea baitzen.
Asier orrratza rappelatzen.
- Kontuz jaistekon ze rappela bolatue da – ohartarazi zidan behera iritsi zenean.
Asierrek zapatilak janzten zituen bitartean orratza bakardadean gozatzen hasi nintzen. Mendizalea ez denari datozen paragrafoetako hitz eta sentimenduak kosta egingo zaizkio ulertzea baina orratzaren gainean egon nintzen unea, zeruaz eta amildegiaz inguratuta, hegan egitearen sentsaziotik oso hurbil sentitu nintzen. Ez zegoen iraganik, ez zegoen etorkizunik, oraina besterik ez.
"... hegan egitearen sentsaziotik oso hurbil sentitu nintzen".
Zorionekoa sentitzen nintzen, eskertua, bakean, bai nire buruarekin baita inguratzen ninduenarekin ere. Intentsitate osoz bizitako une honegatik bakarrik merezi izan zuen motxiletan igo genuen zama neketsua. Denbora luzean amestu duzun unea bizitzea ikaragarria da, une hori harkaitz puska txiki baten gainean bada ere, une hori galkorra izango dela dakizun arren. Eta ez naiz eskaladaz bakarrik ari.
"Denbora luzean amestu duzun unea bizitzea ikaragarria da".
Eskalada bat ez da amaitutzat eman behar sokak berreskuratzen diren arte. Esaldi sinple hau izan zen burura etorri zitzaidan lehenengo gauza rappelatzen hasterakoan oina batek irrist egin eta soketatik zintzilik geratu nintzenean, airean batera eta bestera kulunkatuz. Ezbehar honen oroitzapen modura urradura batzuk geratu zitzaizkidan, baina okerrago izan zitekeen, eskerrak inongo momentuan sokak askatu ez nituen, bestela lurreraino eroriko nintzen.
"Rappelean izandako ezbeharra eta gero oreka berreskuratu ondoren".
Segurtasun neurriei ez nien beharrezko garrantziarik eman; izan ere rappelak seguruak egiteko erabiltzen dudan "shunt" aparatua arnesean neraman zintzilik, baina rappela hain motza zela ikustean bere beharrik izango ez nuela pentsatu nuen. Mendian batzuetan oso fina izan daiteke zorionaren eta zorigaitzaren arteko muga. Alarmak piztu zizkidan ezusteko honen ondoren rappela ongi amaitu nuen, arazo berririk gabe.
Rappelaren amaieran.
Elkarri bostekoa emanez Asierrek eta biok Burnikurutzeko ekialdeko orratzaren eskaladari amaiera eman genion.
- Hau ere egin deu!!!
Jaitsiera, ordurako ahaztuta genuen motxilen zamapean egin genuen berriro ere, baina oraingoan zama arinagoa zela iruditu zitzaigun.
Argazki honetan orratzan muntatuta utzitako bilgunea ikusi daiteke (karratu gorrian). Atzean, gure Aizkorriko mendilerroko mendi kutunak.
Orratzaren ikuspegia ezkutatuko zigun pagadian sartu aurretik, azkenekoz begiratu genion. Ohikoa den moduan ez ginen ados jarri orratzaren puntak zein animaliren buruaren antza duen adosteko, baina bai beste kontu batean:
- Hemendik aurrea orratza ikusten deun bakoitzen "hor goien izanda gare" esango deu, jejeje.
"Hor goien izanda gare"
Eskaladari dagokionez, orratza eskalatu genuen bidea ez da balio edo interes handia duen eskalada bat; alde horretatik ez dut nahi inor engainatua sentitzea kronika honetan azaldu dudan bizipenarekin. Baina mota honetako eskalada bakartiak dira betetzen gaituztenak, bizirik gaudela sentiarazten gaituztenak, noizean behin eskalatzen duten mendizale batzuk besterik ez garela jakitun bagara ere. Beharbada honegatik guztiagatik ez genuen orratzan iltzerik, espit-ik edo zintarik topatu, are gehiago orratzaren ondoan dagoen horma batean harkaitz-zubi bat soka zahar batekin muntatuta aurkitu genuela kontutan izanda. Ez dakit gu izan garen orratz honetara igotzen lehenak; ez dut uste hala izan denik eta ez zait axola gainera, badakidalako horrek ez liokeela bertan sentitu genuen guztiari eragingo. Eta azken hori da niretzat garrantzi handiena duena mendian egiten ditudan jardueratan.
KRONIKA IDAZTEKO KONTSULTATUTAKO BIBLIOGRAFIA ETA WEB ORRIAK
- Smithyrenbloga bloga. 2020/07/01. Irauleko orratza: 20-25 m, 6a+/6b, V+/A0. Oparia une errepikaezina lekurik magikoenean bizitzea denean. 2020/06 20 eta 21. Eskuragarri: http://www.smithyrenbloga.com/2020/07/irauleko-orratza-20-25-m-6a6b-va0.html
- Smithyrebloga bloga. 2021/11/28. Aizkorriko Gurutzeko hego-ekaldeko orratza, 20 m, IV/IV+. Leku bakarti bat jendetzaren itzalpean... 2021/10/12. Eskuragarri: http://www.smithyrenbloga.com/2021/11/aizkorriko-gurutzeko-hego-ekialdeko.html